Naam
Louis van Dam
Sophie, Mimi, Roos en Louis van Dam (bron: familie Van Dam).
Krantenbericht over de uniformensmokkel (bron: Delpher).
Louis met Davidster in 1942-1943 (bron: familie Van Dam).
Geboren
16 juli 1895 te Eindhoven
Onderduik
in 1943 ondergedoken met vrouw en twee dochters
Omgekomen
16 april 1945 te Rotterdam
Adres
Jubileumplein 12, Geleen
Familie
zoon van wijlen Gombregt van Dam en Mina Hertog; broer van o.a. Maurits, Abraham, Isaak, Mina, Leopold, Cato, Lena en Emma van Dam; echtgenoot van Sophie Silbernberg; vader van Guus, Roos en Mimi van Dam
Achtergrond
De familienaam Van Dam verwijst waarschijnlijk naar Muntendam in Groningen, waar de familie in de achttiende eeuw woonde. De grootvader van Louis vestigde zich als koopman in Oisterwijk en trouwde daar. Louis' vader Gombrecht van Dam, slager van beroep, trouwde in 1876 te Linne met Mina Hertog, wiens vader uit Meerssen stamde (Deze voorouders delen ze met de familie Horn; Leo Horn, de vader van de bekende scheidsrechter, was een achterneef van Louis). Gombrecht en Mina kregen twaalf kinderen, waarvan de laatste drie in Eindhoven werden geboren. Tien kinderen werden volwassen. Louis was de jongste zoon.
Louis trouwde op 19 oktober 1920 met Esther Silbernberg (roepnaam Sophie), geboren op 18 februari 1897 te Sittard. In 1921 werd te Eindhoven zoon Gustaaf geboren en in 1923 dochter Rosalie. Te Sittard werd in 1929 dochter Hermina geboren. Het gezin verhuisde in maart 1924 naar Sittard, eerst op Odastraat 3 en later Ophoven 75, en in september 1930 naar Geleen, waar ze zich vestigden op Jubileumplein 12 in Lutterade. Louis werkte als agentuur- en commissie-handelaar, taxateur en expert-makelaar, soms als koopman en later vulcaniseur van auto- en fietsbanden. Dochter Roos werd secretaresse. Ze werd op 20 april 1939 naar Amsterdam uitgeschreven, waar zij werkte bij de Bijenkorf.
Louis was zeer geïnteresseerd in politiek. Hij was socialist en actief in de SDAP. Het gezin Van Dam verhuisde op 4 september 1939 naar Doenrade. Als reden werd doktersadvies genoemd (moeder had maagklachten en de mijnlucht was slecht voor haar gezondheid), maar de eigenlijke motivatie kan een andere zijn geweest. Ze vestigden zich in een afgelegen huis aan de grens, een ideale locatie voor Louis om joodse vluchtelingen de grens over te helpen, wat hij op grote schaal deed. Zoon Guus ging studeren in Amsterdam en Wageningen, en werd actief communist.
Het lot van het gezin nam een nieuwe wending toen Louis eind 1939 in een café hoogte kreeg van een uniformensmokkel naar Duitsland. Hij meldde dit gelijk aan de politie en er kwam een bericht over in de krant. (De Nederlandse uniformen wilden de Duitsers gebruiken voor de inval in Nederland.) Het gevolg hiervan was dat het gezin Van Dam door de smokkelaars bedreigd werd en hals over kop op de vlucht sloeg toen er schoten vielen. Ze verhuisden naar Amsterdam, waar ze in maart 1940 een woning kregen op Waverstraat 91-huis. Louis startte een vulcaniseringsbedrijf en probeerde de draad weer op te pakken, maar dat had geen lange duur. De Duitse bezetting had grote gevolgen voor de familie. Guus was betrokken geraakt bij het studentenverzet en werd eind 1941 of begin 1942 opgepakt tijdens een verblijf in Amsterdam bij zijn ouders. Men kwam eigenlijk voor Louis, omdat buren hadden verraden dat hij naar de Engelse radiozender luisterde, maar Louis was te ziek om mee te nemen, dus arresteerde men zoon Guus. Er zouden wapens onder zijn bed gevonden zijn. Guus werd opgesloten in het huis van bewaring en werd later gedeporteerd naar Polen.
De resterende leden van het gezin besloten in 1943 onder te duiken en Louis regelde valse identiteitsbewijzen. Mimi zat aanvankelijk in Amsterdam bij een echtpaar dat haar slecht behandelde, Roos ging naar Maasbracht, en Louis en Sophie via Dordrecht naar Berkel-Rodenrijs. Uiteindelijk kwam het hele gezin in Berkel-Rodenrijs terecht, waar ze met hun valse legitimatie op naam Zijlstra een kamer konden huren. Louis scharrelde een inkomen bijeen en onderhield ook weer contacten met het verzet. Hij had echter al enkele jaren gezondheidsproblemen, en werd op gegeven moment zo ziek dat hij in het ziekenhuis moest worden opgenomen, waarna de dochters allerlei baantjes namen om rond te komen. Louis stierf op 16 april 1945, 49 jaar oud. Hij werd op 23 april te Rotterdam begraven onder zijn schuilnaam en na de bevrijding herbegraven op de joodse begraafplaats in Rotterdam.
Sophie, Roos en Mimi overleefden uiteindelijk, na vele omzwervingen door het land. Met steun van Sophie's zwager en zus Manus en Else Wijnperle-Silbernberg, die ook door onderduik overleefd hadden, werd na de oorlog moeizaam een nieuw bestaan opgebouwd. Roos trouwde in 1951 met kampoverlevende Levie Korper, en Mimi trouwde in 1956 met de bekende toneelspeler Ad van Gessel.
Van de negen broers en zussen van Louis waren er twee al voor de oorlog overleden, drie overleefden en vier werden vermoord in Auschwitz en Sobibor.
Het Jubileumplein in Geleen is niet de laatste woonplaats van Louis van Dam, maar wel het adres waar ze de langste tijd als gezin hebben geleefd, en de familie waardeert het zeer dat hier een Stolperstein wordt gelegd voor Louis en Gustaaf van Dam.
Link
Literatuur
De vergeten joden van Geleen 1920-1950
Motief vervolging
joodse afkomst