Naam
Frieda Goldschmidt-Jakob
Het middelste pand is Groenstraat 7, waar voor Goldschmidt de boekhandel Erkens-Franssen was gevestigd (bron: Pierre Vossen - HV Geleen)
De puinhopen rechts op de foto is wat er na het bombardement van 5 oktober 1942 over was van de panden Groenstraat 5 en 7 (bron: Pierre Vossen - HV Geleen)
De grafsteen van Frieda op de joodse begraafplaats aan de Tongerseweg in Maastricht (bron 1: Graftombe.nl; bron 2: Stenen Archief)
Geboren
19 februari 1869 te Schwarzenau? (D)
Gedeporteerd​
op 9 april 1943 in ziekenhuis te Maastricht opgenomen
Omgekomen
7 oktober 1943 te Maastricht​
Adres
Groenstraat 7, Geleen (gesloopt na bombardement)
Familie
ouders vooralsnog onbekend; echtgenote van Josef Goldschmidt; moeder van acht kinderen, waaronder Irene Levy-Goldschmidt
Achtergrond
Frieda (Lea) Jakob trouwde op 15 mei 1892 te Schwarzenau met Josef Goldschmidt, en vestigde zich met hem in Rheda, waar ze acht kinderen kregen. De middelste twee kinderen overleden op tienerleeftijd. De oudste zoon Louis huwde in 1924 en vluchtte in 1934 naar Nederland; hij wordt sinds de oorlog vermist. De twee oudste dochters huwden rond 1920; een van hen, Elsa (geb. 1895), kwam in 1936 met haar man Adolf Markus en hun kinderen Ruth en Werner naar Geleen; zij verhuisden niet veel later naar Heerlen. Josef, Frieda en hun drie jongste kinderen vluchten eveneens in 1936 naar Nederland en kwamen in Geleen te wonen.
Josef en Frieda Goldschmidt-Jakob werden op 30 april 1936 uit Düsseldorf ingeschreven te Geleen op Markt 22. Josef voerde hier een zaak in oude en nieuwe meubelen, antiquiteiten en huishoudelijke artikelen. Zijn schoonzoon Markus begon een filiaal in Heerlen. Josefs oudere broer Salomon Goldschmidt kwam op 2 september 1936 bij hen wonen. De drie jongste kinderen, Alma (1903), Hubert (1905) en Irene Goldschmidt (1907) hadden zich aanvankelijk in Utrecht gevestigd, maar kwamen in 1937 ook naar Geleen. Hubert en Alma trokken bij hun ouders in, terwijl Irene, die in Utrecht was getrouwd, met haar man op de Rijksweg ging wonen. In maart 1938 verhuisde de familie Goldschmidt naar Groenstraat 7, waar ook de winkel werd gevestigd. Zoon Hubert verving nu Adolf Markus als vennoot. Het gezin Markus-Goldschmidt verhuisde naar Rotterdam, en kon (waarschijnlijk voor mei 1940) naar de USA emigreren.
Enkele maanden na het begin van de bezetting werd de winkelruit op de Groenstraat ingegooid en sneuvelden nog meer ruiten van joodse winkels. Toen in 1941 de bewegingsvrijheid van de joden steeds verder werd ingeperkt, beseften Hubert en Alma Goldschmidt dat ze moesten wegwezen. De twee werden op 16 augustus 1941 uitgeschreven uit Geleen wegens vertrek naar Toulouse.
Vanwege hun hoge leeftijd had de eerste deportatieronde in augustus 1942 geen directe gevolgen voor de drie bejaarden op de Groenstraat, maar dochter Irene en haar man moesten zich toen melden en zouden na een jaar in Westerbork naar Polen worden gedeporteerd. Bij het bombardement van 5 oktober 1942 raakte het pand Groenstraat 7 onbewoonbaar. De drie bewoners werden toen ondergebracht op Rijksweg Zuid 7, het adres waar Irene en haar man gewoond hadden. Josefs broer Salomon overleed op 85-jarige leeftijd te Geleen op 12 januari 1943. Hij werd begraven op de joodse begraafplaats in Sittard. Alleen Josef en Frieda waren nu nog over.
Op 9 april 1943 werd Josef Goldschmidt samen met de overige achtergebleven joden uit Limburg naar het kamp Vught gebracht, en vandaar op 9 mei naar Westerbork. Een paar weken later moest hij in een goederenwagon naar Sobibor, waar Josef, 75 jaar oud, bij aankomst werd vergast.
Frieda Goldschmidt-Jacob werd op 9 april niet naar Vught gebracht, maar met een ziekenauto naar Maastricht. Daar is ze overleden, 74 jaar oud, op 7 oktober 1943. Op de joodse begraafplaats aan de Tongerseweg in Maastricht is haar graf te vinden. De steen vermeldt als sterfdatum 5 oktober 1943, en heeft als opschrift "Hier rust in vrede onze lieve moeder ...". Dochter Elsa en haar gezin zijn in de VS gebleven en inmiddels overleden. Waarschijnlijk leven er nog kleinkinderen. We nemen ook aan dat Hubert en Alma Goldschmidt hebben overleefd, maar hebben niets meer over hen gevonden.
Link
Literatuur
De vergeten joden van Geleen 1920-1950
Motief vervolging
joodse afkomst
Stolperstein, geplaatst 27 juni 2015 bij de gevel waar destijds Groenstraat 5 was, omdat op de plek van nr. 7 nu een pleintje ligt.